Inzicht krijgen zodat we kunnen voorkomen
Doordat we in de zomer steeds vaker te maken hebben met extreem warme dagen, hebben we ook vaker te maken met hittestress. Dat kan risico’s meebrengen voor de gezondheid van ouderen, jonge kinderen en mensen met een kwetsbare gezondheid.
Omgeving bepalend
Hoeveel hittestress er is, hangt dat af van de temperatuur en luchtvochtigheid. En hangt weer af van de omgeving. Een omgeving met veel bestrating, beton en asfalt houdt warmte lang vast, waardoor het zelfs ’s nachts nauwelijks afkoelt.
Hittestress meten
Gemeente Nijkerk wil inzicht krijgen in de plekken waar er grotere kans is op hittestress. Daarom komt er een netwerk met sensoren, dat dit op diverse plekken meet.
Het meetnet bestaat uit sensoren aan lantaarnpalen, weerstations en sensoren bij enkele bewoners in de tuin. Deze sensoren meten niet alleen temperatuur, maar ook de gevoelstemperatuur, zonkracht, regenval, windsnelheid, windrichting, luchtdruk en de hoeveelheid fijnstof. Als inwoners kunt u ook deze meetresultaten bekijken, via QR-codes op de bordjes bij de sensoren.
Met de data die de metingen opleveren kunnen we als gemeente zien welke locaties ‘risico-gebieden’ voor hittestress zijn. En besluiten om dat aan te pakken.
Groener is koeler
Wat we al weten is dat een omgeving met veel bomen, hagen en planten veel koeler is dan een omgeving met veel steen. Omdat dit groen schaduw geeft en vocht verdampt, wat zorgt voor extra verkoeling.
De verzamelde data door de sensoren helpt ons als gemeente bij het bepalen en onderbouwen van beleid, welke gebieden of straten we beter kunnen inrichten, met groen en waar dat het hardste nodig is. Met als doel een gezonde, groene en klimaatbestendige leefomgeving voor iedereen.
Hittestress is meer dan alleen warm weer. Het kan zorgen voor gezondheidsklachten (vooral bij ouderen, jonge kinderen en mensen met een kwetsbare gezondheid) zoals vermoeidheid, uitdroging en slaaptekort. Bij een langdurige hittegolf kan dat zelfs leiden tot gevaarlijke situaties.
Daarnaast heeft het effect op het welzijn van dieren, het functioneren van de infrastructuur en de leefbaarheid van buurten.
Door goed te meten waar het ’t warmst wordt, kunnen we gerichte maatregelen nemen om buurten koeler en leefbaarder te maken. Het helpt om beter beleid te maken en om problemen op tijd te signaleren.
Verspreid door de hele gemeente Nijkerk worden op verschillende plekken kleine sensoren geplaatst aan lantaarnpalen. Deze sensoren meten continu de temperatuur en luchtvochtigheid.
Door dit op meerdere hoogtes en op uiteenlopende locaties te doen (zoals in woonwijken, parken, buitengebieden en bedrijventerreinen), ontstaat een gedetailleerd beeld van de temperatuurverschillen binnen de gemeente. De sensoren worden op ongeveer drie meter hoogte gemonteerd: hoog genoeg om vandalisme te voorkomen, maar laag genoeg om representatieve metingen te doen.
Op twee speciaal gekozen locaties meten we niet alleen de luchttemperatuur, maar ook de gevoelstemperatuur. Dat gebeurt met zogenaamde zwartebol-sensoren. Deze sensoren meten niet alleen de luchttemperatuur, maar ook hoeveel warmte je lichaam ervaart door zonnestraling, warme oppervlakken (zoals asfalt) en luchtvochtigheid. Dat geeft een realistischer beeld van hoe warm het daadwerkelijk aanvoelt voor mensen die zich buiten bevinden.
Daarnaast worden er twee geavanceerde weerstations geplaatst, waarvan één in de stadskern en één in een park. Deze stations registreren aanvullende factoren die van invloed zijn op hittestress, zoals zonkracht, windsnelheid en luchtdruk. In combinatie met de sensordata helpt dit om de dynamiek van warmte en verkoeling beter te begrijpen.
Een belangrijk onderdeel van het project is de betrokkenheid van inwoners. Via een burgermeetnet kunnen bewoners een eigen sensor ontvangen en in hun tuin plaatsen. Dit zijn eenvoudige, betrouwbare sensoren die ook temperatuur en luchtvochtigheid meten. In totaal stellen we er twintig beschikbaar. Bewoners die meedoen krijgen inzicht in het microklimaat van hun eigen tuin en helpen tegelijk mee aan een groter onderzoeksdoel. De verzamelde data geven ook informatie over de invloed van bijvoorbeeld verstening of vergroening van tuinen.
Tot slot worden bij de sensoren bordjes opgehangen met een QR-code. Door deze te scannen kunnen bewoners direct op hun telefoon of tablet zien wat er op die plek wordt gemeten. Zo maken we de data niet alleen beschikbaar voor experts, maar ook voor iedereen in Nijkerk die nieuwsgierig is naar het klimaat in zijn of haar eigen buurt.
De gegevens uit het meetnet helpen de gemeente bij het maken van goed onderbouwd beleid. Op korte termijn geeft het inzicht in waar in Nijkerk de grootste hitteproblemen zich voordoen. Denk aan buurten met veel verharding, weinig groen of kwetsbare groepen bewoners. Hierdoor kunnen gerichte maatregelen worden genomen, zoals het aanplanten van bomen, het vergroenen van pleinen of het aanpassen van straatinrichting.
Voor inwoners is het meetnet een manier om bewustwording te vergroten. Door zelf mee te meten of de QR-code op een sensor te scannen, zien zij direct hoe warm het in hun buurt is en hoe dit verandert gedurende de dag. Dit helpt hen om zelf maatregelen te nemen, zoals het vergroenen van de tuin of het opzoeken van koelte tijdens hete dagen.
Op de langere termijn vormt het meetnet de basis voor structurele keuzes in de ruimtelijke inrichting van Nijkerk. Bijvoorbeeld bij de aanleg van nieuwe wijken, het onderhoud van bestaande buurten of de samenwerking met woningcorporaties en scholen. Door trends over meerdere jaren te volgen, kunnen we niet alleen incidenten bestrijden, maar anticiperen op toekomstige klimaatontwikkelingen.
Ook op regionaal niveau kunnen de gegevens bijdragen aan samenwerking met onder andere de provincie, het waterschap en de GGD. Door de gegevens te delen en gezamenlijk te analyseren, kunnen we integraal werken aan een klimaatbestendige, gezonde en leefbare leefomgeving.
Kortom: het meetnet is geen eindpunt, maar een vertrekpunt. Een instrument dat helpt om samen met inwoners, woningcorporaties, scholen, zorginstellingen en bedrijven te bouwen aan een Nijkerk dat bestand is tegen hitte, zonder in te leveren op leefkwaliteit.
De locaties zijn zichtbaar via een digitale kaart die binnenkort via de gemeentelijke website beschikbaar is. Op straat herkent u ze aan een klein kastje aan een lantaarnpaal met een bordje erbij.
Per wijk stelt de gemeente een aantal burgermeetnetsensoren beschikbaar. De gemeente benadert zelf bewoners om hieraan mee te doen. Op die manier zorgen we voor een goede verdeling van meetpunten in zowel groene als versteende tuinen, zodat het totaalbeeld van hittestress in Nijkerk zo compleet mogelijk wordt.
De gemeente werkt bij dit project samen met onder andere het waterschap Vallei en Veluwe, de GGD, woningcorporaties en inwoners van Nijkerk.
De sensoren meten alleen de temperatuur, luchtvochtigheid, gevoelstemperatuur, zonkracht en in een enkel geval de wind. Er worden geen persoonlijke gegevens verzameld of filmbeelden gemaakt.
Alleen wanneer bij de inwoners die vrijwillig deelnemen aan het burgermeetnet, leggen we voor de administratie vast op welk adres de sensor in de tuin is geplaatst. De informatie wordt uitsluitend gebruikt voor projectdoeleinden, zoals beheer en onderhoud van het meetnet en het analyseren van verschillen tussen tuintypen. Er worden geen meetgegevens gekoppeld aan persoonlijke informatie.
